Σε αντίθεση με άλλες περιόδους για τις οποίες υπάρχουν οι γραπτές και αρχαιολογικές μαρτυρίες που δίνουν μια εικόνα της ιστορικής διαδρομής της Αθήνας, η περίοδος της Ύστερης Αρχαιότητας μεταξύ 3ου και 7ου αιώνα μ.Χ. βρίσκεται βυθισμένη στο σκοτάδι. Οι ιστορικοί δεν γνωρίζουν καν -και φυσικά δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους- αν πράγματι υπήρξε άλωση των Αθηνών από τον στρατό του Αλάριχου· ούτε αν η επιδρομή των Έρουλων το 267 όντως κατέστρεψε την Αθήνα, σφραγίζοντας την μελλοντική της εξέλιξη· άλλο τόσο ισχνές και σκόρπιες είναι οι μαρτυρίες της μακροχρόνιας αντιπαράθεσης Εθνικών και Χριστιανών, και της κατίσχυσης του χριστιανισμού σε μια πόλη κατ' εξοχήν αρχαιόθρησκη και αντιχριστιανική. Η Αθήνα της Ύστερης Αρχαιότητας ήταν κατά κύριο λόγο μια πανεπιστημιούπολη, ωστόσο διατηρούσε όχι απλώς την πολιτιστική πρωτοκαθεδρία αλλά και -έμμεσα, έστω- σημαντικό πολιτικό ρόλο, τον οποίο φιλοδοξούσε να ακυρώσει η Κωνσταντινούπολη, πράγμα που καθόρισε τη μοίρα του άλλοτε κλεινού άστεως.
Το ανά χείρας βιβλίο συγκεντρώνει και επεξεργάζεται με σχολαστικότητα πλήθος σπανίων μαρτυρίων και αρχαιολογικών ευρημάτων, επιτυγχάνοντας έτσι μια ιστορική ανασύνθεση που φιλοδοξεί να αποτελέσει τον "πρώτο τόμο" μιας νέας Μεσαιωνικής Ιστορίας των Αθηνών. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 

Πρόλογος
Εισαγωγή
Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΣΟΦΙΣΤΩΝ
ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΜΕΤΑΞΥ 2ου ΚΑΙ 4ου ΑΙΩΝΑ
Η Αθήνα στους Βίους του Φιλόστρατου
Το της σοφίας πρυτανείον: ο μύθος της Αθήνας στον Παναθηναϊκό Λόγο του Αίλιου Αριστείδη
Σάτιρα και εγκώμιο: η Αθήνα στα έργα του Λουκιανού
Δόξα και παιδεία: η Αθήνα στα έργα του Λουκιανού
Φοιτητές στην εξουσία
Μεταξύ πολιτικής και ουτοπίας: η Αθήνα του Ιμέριου
Η δύναμη του παρελθόντος: η Αθήνα στην Expositio totius mundi
ΜΕΤΑΞΥ ΑΜΦΙΩΝΑ ΚΑΙ ΑΧΙΛΛΕΑ
ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΥΝΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΜΕΤΑΞΥ 3ου ΚΑΙ 4ου ΑΙΩΝΑ
Η επιδρομή των Έρουλων: μία υπερεκτιμημένη "καταστροφή"
Το υστερορωμαϊκό τείχος
Ο Κλαύδιος Ιλλυριός και οι αμύντορες της Αθήνας
Ο Αμφίων στην Αθήνα
Ο Αλάριχος στην Ελλάδα: μεταξύ ιστορίας και αρχαιολογίας
Σωτήρια οράματα και θεουργικές πρακτικές
Μεταξύ Αμφίωνα και Αχιλλέα
ΟΙ ΚΗΠΟΙ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ ΚΑΙ Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΟΥΤΟΠΙΑ
Σχολή
Ένα απροσδόκητο προηγούμενο: ο Κωνσταντίνος και η Αθήνα
Στα ίχνη του Ιουλιανού: υποθέσεις και παρανοήσεις
Μεταξύ παρελθόντος και παρόντος: η επιστολή προς Αθηναίους
Οι κήποι της Αθήνας και το όνειρο της Αντιόχειας
Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟ ΣΤΟΝ ΔΑΜΑΣΚΙΟ
Το φάντασμα της Ακαδημίας
Η οικογένεια του Πλούταρχου και οι απαρχές της νεοπλατωνικής σχολής των Αθηνών
Θεουργία, φιλοσοφία και πολιτική: η νεοπλατωνική σχολή υπό την διεύθυνση του Συριανού
Προς μια νέα εποχή: η Αθήνα του Πρόκλου
Από τον Μαρίνο στον Δαμάσκιο: η σχολή των Αθηνών στον Βίο Ισιδώρου
Ο πατριάρχης, ο λεξικογράφος, οι φιλόλογοι: αναζητώντας το χαμένο κείμενο
Ο Ισίδωρος και οι δάσκαλοί του: οι σπουδές στην Αλεξάνδρεια
Ο Ισίδωρος και οι δάσκαλοί του: η πρώτη αθηναϊκή περίοδος
Η επιστροφή στην Αλεξάνδρεια και το πρόβλημα της διαδοχής του Πρόκλου
Η φυγή από την Αλεξάνδρεια: στην Αθήνα και στη Βηρυτό
Περισσότερο για την υπόληψή του παρά για την εμπειρία του στην ερμηνεία του Πλάτωνα: η σχολαρχία του Ισίδωρου
Το εγκώμιο της φυγής
ΤΙ ΣΧΕΣΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ Η ΑΘΗΝΑ ΜΕ ΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ;
ΕΘΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΠΑΥΛΟ ΣΤΟΝ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟ
Μια μαχόμενη περιθωριοποιημένη κοινότητα: Οι πρώτοι δύο αιώνες του χριστιανισμού στην Αθήνα
Από τον Κωνσταντίνο στον Αλάριχο: ο πολυτάραχος εκχριστιανισμός της Αθήνας
Ο βίαιος εκχριστιανισμός του αθηναϊκού αστικού περιβάλλοντος: οι επεμβάσεις της οικογένειας της Ευδοκίας
Καταστροφές και μετατοπίσεις: θρησκευτική και πολιτική βία
Η μεταμόρφωση του Παρθενώνα: από την Αθηνά στην Θεοτόκο
Ο Ιουστινιανός και το αθόρυβο κλείσιμο της σχολής των Αθηνών
ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Η ΑΘΗΝΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΟΥ
Η εικόνα της Αθήνας στην αγιογραφική λογοτεχνία
Στις απαρχές του μύθου της Ευδοκίας: μυθιστόρημα ή αγιογραφία;
Χριστιανισμός και αρχαιόθρησκη σοφία: Η Αθήνα στους Χρησμούς των ελληνικών θέων και στα πρωτοβυζαντινά κοντάκια
Η πόλη των φιλοσόφων: τα Παράδοξα της Πόλεως των Αθηνών
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

Εκδόσεις: ΘΥΡΑΘΕΝ